ABC cen ropy naftowej i paliw

ABC cen ropy naftowej i paliw
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

Jakie są główne czynniki wpływające na ceny ropy? Jakie główne cechy popytu i podaży kształtują ceny ropy naftowej i jej produktów?

Jakie są główne czynniki wpływające na ceny ropy?

Ropa naftowa jest dość niejednorodnym towarem. Do najważniejszych fundamentalnych czynników kształtujących ceny ropy naftowej należą: bieżący i oczekiwany popyt na ropę naftową oraz bieżąca i oczekiwana podaż ropy naftowej. Ponieważ walutą rozliczeniową rynku ropy naftowej jest dolar amerykański, na cenę ropy naftowej wpływają kursy walut. Odkąd benchmarkowe gatunki ropy naftowej zostały wprowadzone na giełdy surowcowe (lata 1980-te), kontraktami na ropę naftową handluje się także na wielu rynkach papierowych (futures, opcje, swapy), wykorzystując instrumenty rynków surowcowych do zabezpieczania transakcji finansowych i odwrotnie. Rozwój rynków instrumentów pochodnych doprowadził do tego, że papierowe rynki ropy naftowej w coraz szerszym stopniu zaczęły pełnić rolę wehikułów inwestycyjnych. W rezultacie na cenę ropy naftowej w równym stopniu co transakcje fizyczne zaczęły wpływać transakcje finansowe, przez co cena ropy naftowej stała się bardziej podatna na zmiany. Wraz ze wzrostem udziału międzynarodowego handlu w transakcjach ropą naftową coraz silniejszy stał się wpływ czynników geopolitycznych, które zakłócają lub mogą potencjalnie zakłócić ciągłość dostaw. Na cenę ropy wpływają także decyzje kartelu OPEC, dotyczące limitów produkcji oraz decyzje MAE (OECD) dotyczące wykorzystania strategicznych rezerw ropy naftowej, zgromadzonych w krajach OECD. Ponieważ ropa naftowa jest przede wszystkim surowcem do produkcji paliw (które są wytwarzane w określonych proporcjach w stosunku do pozostałych produktów, z których wiele ma cechy odpadów wymagających utylizacji), na ceny ropy naftowej wpływają zarówno ceny pożądanych produktów rafineryjnych (paliw) jak i koszty utylizacji tego, czego nie można sprzedać. Powiązanie rynku ropy naftowej z rynkami produktów poprzez zależności technologiczne prowadzi do uzależnienia cen ropy naftowej od stopnia wykorzystania mocy rafineryjnych i stanu zapasów produktów, czyli czynników kształtujących ceny paliw.

Jakie główne cechy popytu i podaży kształtują ceny ropy naftowej i jej produktów?

Duża zmienność historyczna cen ropy oraz de facto ich nieprzewidywalność stała się stymulatorem wielu badań, których celem jest zgłębienie mechanizmów kształtujących ceny ropy naftowej. Ponieważ w powszechnej opinii odpowiedzialność za podwyższoną zmienność oraz wzrost cen ropy naftowej spoczywa na aktywności rynków finansowych, wiele badań poświęcono weryfikacji tej tezy. Chociaż do tej pory nie udało się ani potwierdzić, ani wykluczyć hipotezy o dominacji rynków papierowych nad rynkami fizycznymi ropy i produktów naftowych, stan wiedzy na temat mechanizmów kształtujących ceny ropy naftowej i paliw uległ istotnej poprawie. Jednym z głównych wniosków z tych badań jest to, że stopień współzależności i komplikacji fizycznych rynków ropy naftowej i jej produktów jest na tyle wysoki, że sam w wystarczającym stopniu tłumaczy (odpowiada za) wysoką zmienność cen ropy naftowej oraz ograniczoną możliwość przewidywania zmian cen. Drugim ważnym i powiązanym wnioskiem jest to, że motywem spekulacji zarówno na rynkach fizycznych jak i na rynkach papierowych są dostosowania do oczekiwanych zmian czynników fundamentalnych, które jednakże jest bardzo trudno przewidzieć. Sama obiektywna niepewność, dotycząca przyszłego popytu jest przyczyną dużych wahań cen ropy naftowej. Oczywiście reakcja rynków finansowych i rynków fizycznych na oczekiwane zmiany popytu nie musi i nie następuje na podstawie tego samego zbioru informacji. Rynki finansowe w większym stopniu, niż rynki fizyczne reagują na zmiany sentymentu, gdyż te prowadzą do dostosowań w ramach całego portfela instrumentów finansowych, w którym ropa i paliwa są tylko jednym z aktywów.

Wśród fizycznych fundamentów rynku ropy naftowej i paliw można wskazać wiele z nich, które same prowadziłyby do wysokiej podatności na zmiany i niskiej przewidywalności cen ropy, nawet w warunkach braku aktywności ze strony rynków finansowych.

- Niska elastyczność cenowa popytu na ropę naftową. Popyt na ropę i produkty naftowe jest stosunkowo mało elastyczny cenowo z uwagi na kilka cech. Po pierwsze jest to wysoka wartość użytkowa paliw (w praktyce brak substytutów). Konsumenci jeżdżą w zależności od potrzeb, gospodarka transportuje w zależności od produkcji, a nie od ceny paliwa. Gdy paliwa stają się zbyt drogie, wpływają na popyt poprzez wysoką elastyczność dochodową. Tak, jak podatki, ograniczają dochód do dyspozycji i poprzez to konsumpcję paliw. Po drugie wysokie podatki paliwowe w krajach OECD poza USA redukują stopień przeniesienia zmiany ceny ropy naftowej na cenę paliwa. Jeśli udział podatku w cenie detalicznej jest wysoki (około 50%), wówczas tylko połowa impulsu cenowego (zmiany ceny hurtowej) dotrze do konsumenta. Kolejnym czynnikiem są wysokie subsydia paliwowe w gospodarkach wschodzących. Czynnik ten osłabia lub wręcz wygasza przeniesienie cen ropy naftowej w ceny paliw. subsydiowanie cen paliw jest powszechne w krajach produkujących ropę naftową, poprzez stosowanie dwóch systemów cen w zależności do kierunku sprzedaży (kraj po koszcie wydobycia, lub poniżej kosztu, czasem odróżnia się dostawy na cele produkcji i konsumpcji, eksport po cenie rynku światowego). Subsydia stosują między innymi kraje Bliskiego Wschodu, Rosja a także Chiny.

- Stosunkowo niska elastyczność cenowa podaży. Kraje spoza OPEC najczęściej wykorzystują w pełni swoje moce produkcyjne lub są bardzo blisko granicy ich wykorzystania, co ogranicza możliwości ich reakcji na wzrost cen. W krajach, gdzie jest jeszcze rezerwa mocy produkcyjnych (np. Arabia Saudyjska), reakcja na zmiany popytu jest determinowana oczekiwaniami co do przyszłych cen, tak aby maksymalizować wartość całych posiadanych rezerw, co również nie zwiększa elastyczności producentów. Elastyczność ogranicza także długi czas upływający między pracami poszukiwawczymi a wdrożeniem produkcji na odkrytym polu naftowym.

- Wysoka elastyczność dochodowa popytu. Jest to konsekwencja braku substytutów dla paliw w transporcie. Z jednej strony konsumpcja ropy naftowej rośnie wraz ze wzrostem PKB i liczby ludności w krótkim horyzoncie (ok. 5-letnim) w tempie bardzo zbliżonym (elastyczność w gospodarce globalnej, będąca relacją temp wzrostu konsumpcji ropy naftowej i PKB wynosi około 0,6-0,7). Z drugiej strony, ponieważ w krótkim okresie nie można odseparować konsumpcji paliw od wzrostu gospodarczego, silne wzrosty cen prowadzą równocześnie do spadku konsumpcji ropy powiązanego ze spadkiem aktywności gospodarczej. Procesy efektywności energetycznej transportu powodują, że w długim horyzoncie (ok. 20-letnim) konsumpcja ropy naftowej i paliw rośnie zdecydowanie wolniej niż PKB -elastyczność długookresowa jest na poziomie 0,3-0,4.

- Dwa sektory podaży: kraje OPEC i non-OPEC. Zasoby krajów OPEC najczęściej mają stosunkowo niskie koszty krańcowe zwiększenia wydobycia w krótkim okresie oraz są wykorzystywane przez państwowe firmy naftowe (Noc - National Oil Companies). Odwrotnie dzieje się poza OPEC. Cena ropy waha się może między niskim kosztem krańcowym w krajach opEc oraz wysokim kosztem krajów non-OPEC. Specyfiką rynków o ograniczonych zasobach produktów jest fakt, że producent mający niższe koszty nie produkuje wykorzystując pełne moce, ale maksymalizuje wykorzystanie rezerw licząc na uzyskanie większych cen w przyszłości.

- Opóźnienia we wdrażaniu decyzji producentów. Każda decyzja producenta o zwiększeniu wydobycia przekłada się na rynek z opóźnieniem, chociażby z powodu potrzeby transportu, magazynowania i przetworzenia surowej ropy naftowej. Stąd odpowiedź producentów na wzrost popytu na ropę nigdy nie może być natychmiastowa. Trendy cen rynkowych mogę więc utrzymać się nawet przez znaczny czas zanim będzie wdrożone jakiekolwiek działanie ze strony podażowej.

- Gra między popytem i podażą na rynku produktów rafineryjnych. Rynek produktów rafineryjnych podlega działaniu wzajemnie oddziałujących na siebie elastyczności całego rynku ropy oraz elastycznością podaży i popytu specyficznym dla rynku danego produktu. Rynki produktów rafineryjnych są liczne i zróżnicowane, a niektóre z nich wysoko wyspecjalizowane. Nie sprzyja to płynności handlu oraz powoduje brak czytelny sygnałów co do kierunku kształtowania się cen.

- Niepewność danych. Nie istnieją precyzyjne dane opisujące faktyczne zasoby ropy oraz jej konsumpcję. Brak precyzji jest powodowany opóźnieniami w publikowaniu danych, nieodpowiednią jakością zbierania informacji oraz brakiem przejrzystości na niektórych rynkach. Niepewność dotycząca danych rynkowych przekłada się na większy zakres wahań cenowych niż miałoby to miejsce w przypadku dostępu do pełnych i faktycznych informacji.

- Dolar walutą rozliczeniową rynku ropy. Pozycja kursu dolara przekłada się na cenę ropy w innych walutach. Jej zmiany mogą przekładać się na fluktuacje popytu i podaży na ropę. Część zmian cen ropy i paliw ropopochodnych jest wyjaśniana przez zmiany kursu dolara.
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

SŁOWA KLUCZOWE I ALERTY

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: ABC cen ropy naftowej i paliw

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!