Zagadnienia ochrony środowiska związane z wierceniami geotermalnymi

Zagadnienia ochrony środowiska związane z wierceniami geotermalnymi
Fot. Adobe Stock/PTWP. Data dodania: 20 września 2022

Energia geotermalna jest energią cieplną wydobytych na powierzchnię ziemi wód geotermalnych. Energię tę zalicza się do energii odnawialnej, bo jej źródło tj. gorące wnętrze kuli ziemskiej jest praktycznie niewyczerpalne. W celu wydobycia wód geotermalnych na powierzchnię ziemi do wykorzystania, konieczne jest wykonanie odwiertów do głębokości zalegania tych wód.

1. Wstęp

Cykl wiercenia otworu odbywa się w następująco:

1.
Lokalizacja urządzenia wiertniczego wraz z zapleczem technicznym wymaga zajęcia ok. 1ha gruntów oraz uzyskania prawa do czasowego dysponowania tą nieruchomością.
2. Uzyskanie odpowiednich pozwoleń wymaganych przepisami Prawa Ochrony Środowiska , ustawy o odpadach , ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych.
3. Sporządzenie: PLANU RUCHU ZAKŁADU WYKONUJĄCEGO ROBOTY GEOLOGICZNE na odwiercenie otworu wiertniczego i zatwierdzenie go przez Dyrektora właściwego Okręgowego Urzędu Górniczego w trybie przepisów Prawa Geologicznego i Górniczego oraz Rozporządzenia w sprawie planów ruchu zakładów górniczych.
4. Wykonanie robót ziemnych: zebranie warstwy żyznej gleby i zgromadzenie jej na składowiskach przy placu wiertni, niwelacja terenu dla uzyskania poziomej płaszczyzny placu.
5. Zmontowanie placu i fundamentów z płyt żelbetowych na podsypce piaskowej pod obiekty urządzenia wiertniczego oraz dróg dojazdowych.
6. Zmontowanie przewoźnego urządzenia wiertniczego na fundamentach i pozostałych obiektów zaplecza technicznego na placu.
7. Odwiercenie otworu o zaprojektowanej konstrukcji, zarurowanie poszczególnych interwałów wraz z ich zacementowaniem oraz badaniami w otworze.
8. Otwarcie wytypowanych horyzontów w odwiercie do wydobywania lub zatłaczania wody geotermalnej oraz w przypadku uzyskania przemysłowych zasobów wody geotermalnej, uzbrojenie odwiertu w odpowiednie kolumny rur wydobywczych i głowicę eksploatacyjną.
9. W przypadku braku w wyniku badań i prób, przemysłowych zasobów wody geotermalnej, odwiert jest likwidowany.
10. Zdemontowanie urządzenia wiertniczego, obiektów zaplecza technicznego, fundamentów, placu i dróg.
11. Rekultywacja gruntów zbędnych do prowadzenia dalszej działalności przemysłowej.

Realizacja każdego w/w cyklu wiercenia związana jest nieodłącznie z emisją substancji i energii do środowiska oraz z powstaniem i naprawą szkód na zajętym pod wiercenia terenie. Definicja emisji w znaczeniu ekologicznym znajduje się w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, która określa ją jako wprowadzanie bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi: substancji bądź energii. Substancje to pierwiastki chemiczne oraz ich związki, mieszaniny lub roztwory występujące w środowisku lub powstałe w wyniku działalności człowieka. Substancje niebezpieczne to jedna lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii. Energie oznaczają ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne. Wielkość emisji oznacza rodzaj i ilość wprowadzanych substancji lub energii w czasie oraz stężenia lub poziomy substancji lub energii, w szczególności w gazach odlotowych, wprowadzanych ściekach oraz wytwarzanych odpadach. Środowisko zdefiniowane jest jako ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat. Jego ochronę zdefiniowano jako podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Równowaga przyrodnicza jest do stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej.

2. Oddziaływanie wiercenia na środowisko w aspekcie prawnych ograniczeń ich realizacji

Warunki hydrogeotermalne determinujące oddziaływanie wiercenia na środowisko:
a. głębokość zalegania poziomu wodonośnego,
b. własności fizykochemiczne wody, w szczególności zasolenie i temperatura,
c. wydajność testowa i eksploatacyjna poziomu wodonośnego.

Głębokość zalegania poziomu wodonośnego jest najważniejszym czynnikiem oddziaływania, ponieważ od niego zależy rodzaj i wielkość potrzebnego urządzenia wiertniczego a tym samym wielkość i czas emisji substancji i energii oraz wielkość zajętej powierzchni i powstałych szkód w gruntach.

Własności fizykochemiczne, w szczególności zasolenie oraz temperatura wód geotermalnych mają istotny wpływ na późniejszy sposób ich likwidacji, natomiast wydajność testowa i eksploatacyjna poziomu wodonośnego ma wpływ na wykonanie zbiorników magazynowych o odpowiednich pojemnościach, służących do przetrzymania wody i jej uzdatnienia wymaganego przyjętym sposobem utylizacji.

Istotne ograniczenia lokalizacji oraz okresu realizacji projektów wiertniczych wynikają z niżej wymienionych Dyrektyw i Rozporządzeń, stanowiących podstawę prawną do wydania przez Wojewodę postanowienia o uzgodnienie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla uzyskania koncesji poszukiwawczych lub eksploatacyjnych.

1. Dyrektywy Rady:
a. 92/43/EEC w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, zmieniona Dyrektywą 97/62/EEC
b. 79/409/EEC w sprawie ochrony dziko żyjących ptaków.

2. Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie:
a. obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000,
b. określenia listy gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów dla danych gatunków i odstępstw od tych zakazów.

W praktyce z obszaru koncesji wyłączane są znaczne tereny Natura 2000 i inne obszary chronione, jak również ustanawiane są znaczne ograniczenia czasowe prowadzenia robót ze względu na okres lęgowy różnych gatunków ptaków, obejmujący czas od marca nawet do końca września.

Koncesje na poszukiwanie i rozpoznawanie wód termalnych posiada w Polsce, wg stanu na dzień 1 lipca 2009 r. tylko 14 przedsiębiorców /źródło: www.mos.gov.pl/.

3. Zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawa

3.1. Monitoring obiektów budowlanych, gruntów i wód

Badania monitorujące stan obiektów budowlanych, jakość gruntów i wód oraz poziom / wydajność ujęć/ wód podziemnych w rejonie wiertni przed przystąpieniem do robót oraz po ich zakończeniu, wynikają z profilaktyki zabezpieczenia przed nieuzasadnionymi roszczeniami odszkodowawczymi związanymi z zanieczyszczeniem środowiska. Zasada "zanieczyszczający płaci" znalazła prawne uregulowania w ustawie Prawo Ochrony Środowiska oraz w ustawie o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie.

Glebę lub ziemię uznaje się za zanieczyszczoną, gdy stężenie co najmniej jednej substancji przekracza wartość dopuszczalną, w przypadku jeżeli przekroczenie wartości dopuszczalnej stężenia substancji w badanej glebie lub ziemi wynika z naturalnie wysokiej jej zawartości w środowisku, uważa się, że przekroczenie dopuszczalnej wartości stężeń w glebie lub ziemi nie nastąpiło. Badania takie należy powtarzać w przypadku zaistniałej awarii powodującej rozlanie substancji, bezpośrednio po jej zaistnieniu i zagęścić punkty poboru próbek oraz częstotliwość badań. Zakres zanieczyszczeń do badania wymienia załącznik do rozporządzenia w sprawie standardów jakości gleby i ziemi. Przyjęcie konkretnych wskaźników do oznaczeń zależeć będzie od ustalenia listy substancji, których wystąpienie jest spodziewane ze względu na prowadzoną na danej nieruchomości lub w jej sąsiedztwie działalność

3.2. Rekultywacja gruntów i naprawa szkód

Podczas bezawaryjnej realizacji otworów, wpływ prac wiertniczych na powierzchnię ziemi ograniczony jest tylko do terenu zajętego pod wiertnię i drogę dojazdową. Potencjalne zagrożenie dla gleby wynika przede wszystkim z możliwej zmiany jej struktury podczas prowadzenia prac montażowo – budowlanych, skażenia jej materiałami do sporządzania i obróbki płuczek wiertniczych, rozlewami płynów złożowych, paliw, olejów, jak też cieczy, które mogą być używane do zabiegów intensyfikacyjnych.

W celu uchronienia wierzchniej warstwy gleby ( humusu ) przed potencjalnym skażeniem, przed rozpoczęciem prac zdejmowana jest wierzchnia warstwa gleby na całej powierzchni terenu przeznaczonego pod zabudowę wiertni. Gleba ta jest deponowana obok wiertni w postaci wałów ziemnych.

Miejsca magazynowania paliw, smarów, olejów, materiałów płuczkowych i środków chemicznych używanych podczas zabiegów obróbki płuczki zabezpiecza się przed możliwością ich kontaktu z gruntem przez wyłożenie terenu warstwą folii HD-PE (geomembrana).

Po zakończeniu poszukiwania złóż i nie uzyskaniu produkcji przemysłowej ze złóż, konieczna jest likwidacja odwiertu i innych obiektów oraz rekultywacja zbędnych gruntów. Kierunek rekultywacji ustalany jest przez Starostę na postawie odpowiednich przepisów.

Po wywiezieniu wiertni wykonuje się prace mające na celu przywrócenie terenu wiertni do stanu użyteczności zgodnej z przeznaczeniem.

W tym celu dokonuje się:
- zdjęcia z terenu wiertni płyt żelbetowych i innych elementów prefabrykowanych,
- zebranie piasku stanowiącego podsypkę pod płytami,
- rekultywację gruntu.

Następnie odtwarzane są zatarte granice działek gruntów, a zrekultywowany teren przekazywany jest właścicielom do użytkowania.

4. Emisje energii

4.1. Hałas

Hałas to dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 20 000 Hz. Dźwięk, będący dla otoczenia człowieka hałasem, powinien być oceniany w dwóch aspektach tj. w wielkościach fizycznych i w kategoriach psychofizjologicznych zarówno pod względem szkodliwości dla zdrowia jak i uciążliwości. Przeciętny organ słuchu człowieka odbiera dźwięki charakteryzujące się zarówno bardzo niskimi ciśnieniami akustycznymi, jak też bardzo wysokimi. Minimalne progowe ciśnienie akustyczne, mogące wywołać u człowieka wrażenie słuchowe (próg słyszenia), jest ponad milion razy mniejsze niż ciśnienie akustyczne powodujące fizyczne odczucie bólu ucha. Celem obiektywnwgo posługiwania się tak rozległym zakresem wielkości, wprowadzono logarytmiczną skalę oceny ciśnień akustycznych i związane z tym pojęcie poziomu dźwięku (poziomu ciśnienia akustycznego). Poziom dźwięku oznacza się jednostką decybel (w skrócie dB). Ciśnieniu akustycznemu, wyznaczającemu próg słyszenia, przypisano wartość poziomu 0 dB; granicy bólu natomiast - 130 dB. Wprowadzenie skali logarytmicznej do oceny intensywności dźwięków spowodowało, że łącznego oddziaływania kilku źródeł dźwięku nie można oceniać przez zwykłe sumowanie. Przykładowo mając do czynienia z dwoma rodzajami hałasów o poziomie 70 dB każdy, łączny poziom dźwięku (hałasu) w tym obszarze wyniesie 73 dB, a więc o 3 dB więcej od każdego z nich osobno.

Wszystkie dźwięki charakteryzujące się częstotliwościami z zakresu od ok. 16 Hz do ok. 20 000 Hz nazywamy słyszalnymi, ponieważ są odbierane przez człowieka jako wrażenie słuchowe. Organ słuchu nie reaguje jednakowo na dźwięki w całym paśmie słyszalnym. Największa wrażliwość ucha przeciętnie występuje w zakresie 1000-4000 Hz, natomiast poniżej 1000 Hz oraz powyżej 4000 Hz czułość ucha maleje. Aby wyniki rzeczywistych pomiarów poziomów dźwięku (hałasu) lepiej skorelować z fizjologicznymi właściwościami organu słuchu, do przyrządów pomiarowych wprowadzono specjalną charakterystykę korekcyjną w funkcji częstotliwości, którą przyjęło się poziom dźwięku A w decybelach, w skrócie L A, dB.

Większość hałasów w środowisku charakteryzuje się nieustaloną wartością poziomu w czasie (poziom zmienny w czasie). Do oceny tych zjawisk akustycznych wprowadzono, jako najważniejszy z nich poziom równoważny (ekwiwalentny). Jest on obecnie podstawową wielkością służącą opisowi i ocenie stanu klimatu akustycznego środowiska. Wyjściową definicję poziomu równoważnego zapisać można następująco (zgodnie z PN/ISO R-1996): wzór 1, wzór 2.

Poziom równoważny jest powszechnie stosowany w większości krajów świata do oceny jakości akustycznej środowiska. Najczęściej jest on mierzony z zastosowaniem charakterystyki korekcyjnej A. Tak przeprowadzony pomiar dźwięku (hałasu) oznaczany jest symbolem LAeq i podawany w dB.

Dopuszczalne poziomy hałasu, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, odnoszą się do terenów podlegających ochronie przed hałasem, wymienionych w załączniku do w/w rozporządzenia. W przypadku prowadzenia prac poszukiwawczych na terenach podlegających ochronie w myśl w/w rozporządzenia, oraz po stwierdzeniu na podstawie odpowiednich pomiarów przekroczenia tych poziomów, wykonawca prac stosuje odpowiednie sposoby ograniczenia hałasu do dopuszczalnych poziomów poprzez zastosowanie odpowiednich tłumików lub ekranów. Ponieważ zdecydowana większość prac poszukiwawczych zlokalizowana jest gruntach przeznaczonych do produkcji rolnej i leśnej, gdzie poziomy hałasu nie są wyznaczone przepisami prawa, stąd wykonawcy prac zobligowani są jedynie w tym zakresie do poddania się przepisom ustawy o systemie oceny zgodności wraz z aktami wykonawczymi.

4.2. Pola elektromagnetyczne / PEM/

Pola elektromagnetyczne obejmują pole elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz.

Zróżnicowane dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. (Dz.U. Nr 192, poz. 1883). Poniżej przedstawiono tabele z wartościami dopuszczalnymi.

Podane w kolumnach 2 i 3 tabeli wartości graniczne parametrów fizycznych charakteryzujących oddziaływanie pól elektromagnetycznych odpowiadają:
a. wartościom skutecznym natężeń pól elektrycznych i magnetycznych o częstotliwościach do 3 MHz, podanym z dokładnością do jednego miejsca znaczącego po przecinku;
b. wartościom skutecznym natężeń pól elektrycznych o częstotliwości od 3 MHz do 300 MHz, podanym z dokładnością do jednego miejsca znaczącego po przecinku;
c. wartości średniej gęstości mocy dla pól elektromagnetycznych o częstotliwości od 300 MHz do 300 GHz lub wartościom skutecznym dla pól elektrycznych o częstotliwościach z tego zakresu częstotliwości, podanej z dokładnością do jednego miejsca znaczącego po przecinku;
d. f - częstotliwość w jednostkach podanych w kolumnie 1;
e. 50 Hz - częstotliwość sieci elektroenergetycznej.

Na podstawie art. 123 ust. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 roku, Nr 129, z późn. zm., Minister Środowiska wydał rozporządzenie w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku /Dz. U. z 2007 roku, Nr 2211, poz. 1645/. Rozporządzenie obowiązuje od 1 stycznia 2008 roku.

Sprawdzenia dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku dokonuje się metodą pomiaru pól elektromagnetycznych w środowisku w otoczeniu instalacji wytwarzających takie pola i porównując otrzymane wyniki pomiarów z wartościami dopuszczalnymi parametrów fizycznych pól elektromagnetycznych określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

Zgodnie z rozporządzeniem pomiary poziomów pól elektromagnetycznych wykonuje się:
1. bezpośrednio po pierwszym uruchomieniu instalacji;
2. każdorazowo w razie zmiany warunków pracy instalacji, o ile zmiany te mogą mieć wpływ na zmianę poziomów pól elektromagnetycznych, którego źródłem jest ta instalacja.

Pomiary wykonywane są także w celu sprawdzenia dotrzymania standardów jakości środowiska po otrzymaniu przez organy administracji skarg związanych z działaniem konkretnych instalacji.

Pomiary poziomów pól elektromagnetycznych w otoczeniu stacji i linii elektroenergetycznych wykonuje się, jeżeli ich napięcie znamionowe jest równe bądź wyższe niż 110 kilowoltów (kV).

W praktyce wiertniczej, źródłem pól elektromagnetycznych na wiertni są stacje transformatorowe, agregaty prądotwórcze i linie elektroenergetyczne, które nie podlegają w/w pomiarom poziomów pól elektromagnetycznych ze względu na ich napięcia znamionowe, wynoszące poniżej 1 kV i tym samym małe oddziaływanie na środowisko.

5. Emisje substancji

5.1. Gazy i pyły


Emisja gazów i pyłów w związku z wierceniem pochodzić będzie z następujących procesów:
a. z pracy silników spalinowych środków transportowych i jednostek sprzętowych napędzanych olejem napędowym, które są ruchomymi źródłami emisji, działającymi okresowo,
b. z pracy silników spalinowych urządzenia wiertniczego napędzanych olejem napędowym ,
c. z pracy urządzeń grzewczych zasilanych olejem napędowym lub opałowym,

Zgłoszenia organowi ochrony środowiska wymagają instalacje energetyczne o nominalnej mocy cieplnej od 1 MW do 10 MW - opalane olejem napędowym lub olejem opałowym, wymienione są w pozycji 1, Tabeli A pt.: " Instalacje niewymagające pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, których eksploatacja wymaga zgłoszenia z uwagi na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza", Załącznika pt.: "Rodzaje instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia, a których eksploatacja wymaga zgłoszenia" do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia.

Praca silników spalinowych urządzenia wiertniczego oraz urządzeń grzewczych zasilanych olejem napędowym jest źródłem emisji pyłów i gazów, zależnej od mocy znamionowej, ich chwilowego obciążenia oraz stanu technicznego. Poniżej przedstawiono przykładowe zestawienie ilości spalanego oleju napędowego przez urządzenie wiertnicze typu Cabot 750

Emisja ze spalania w/w paliwa podlega opłatom za korzystanie ze środowiska. Podmiot korzystający ze środowiska zobowiązany jest do ustalania we własnym zakresie wysokości należnej opłaty i wnoszenia jej na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego (art. 284 ust.1 ustawy POŚ) oraz w terminie wniesienia opłaty przedkładania marszałkowi województwa wykazu zawierającego dane wykorzystane do ustalenia wysokości opłat (art. 286 ustawy POŚ) - do końca miesiąca po upływie każdego półrocza.

Podmiot korzystający ze środowiska wnosi opłaty do urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce korzystania ze środowiska, wyjątek stanowią opłaty za wprowadzanie gazów lub pyłów z eksploatacji urządzeń (zgodnie z art. 277 ustawy POŚ przez urządzenia rozumie się niestacjonarne urządzenia techniczne, w tym środki transportu), które wnosi do urzędu marszałkowskiego ze względu na miejsce zarejestrowania podmiotu.

5.2. Ścieki

Ścieki w postaci mniej lub bardziej zmineralizowanej solanki – tj. zasolonej wody geotermalnej, powstają w wyniku pompowania oczyszczającego i pompowania pomiarowego odwiertu. Solanka ze względu na jej dużą ilość produkowaną w krótkim czasie, gromadzona jest w specjalnie do tego celu przygotowanym dole zrzutowym o dużej pojemności rzędu kilku tysięcy m3, szczelnie wyłożonym folią, gdzie następuje sedymentacja zawiesin i obniżenie temperatury.

Najtańszym sposobem likwidacji odpadowych wód geotermalnych /ścieków/ jest zrzut do pobliskich płynących wód powierzchniowych. Zrzut najczęściej dokonywany jest za pomocą tymczasowego kolektora odprowadzającego tj. szczelnego rurociągu elastycznego, ułożonego bez konieczności wykonania robót ziemnych na powierzchni terenu na trasie od dołu zrzutowego wiertni do brzegu rzeki. Odpadowe wody geotermalne po schłodzeniu do temperatury poniżej 20oC i ewentualnie po koagulacji i sedymentacji zawiesiny, odprowadzane są do odbiornika tak aby nie wywoływać w wodach takich zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych, które uniemożliwiłyby prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów wodnych i spełnienie przez wody określonych dla nich wymagań jakościowych.

Zgodnie z definicją "ścieków" zawartą w ustawie z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz.U. z 2005r. nr 239 poz. 2019), rozumie się przez to m.in. wprowadzane do wód lub do ziemi wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne. Zgodnie z Art. 37 pkt. 2 ustawy wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi stanowi "szczególne korzystanie z wód", na które zgodnie z Art.122 pkt.1 wymagane jest pozwolenie wodnoprawne. Szczególnym korzystaniem z wód jest korzystanie wykraczające poza korzystanie powszechne lub zwykłe. Warunki jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi wymienia rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. nr137, poz. 984).

Według §17 ust. 1 w/w rozporządzenia "ścieki przemysłowe o zawartości chlorków i siarczanów powyżej 1500 mg/l, z wyłączeniem wskaźników określonych w lp. 16 i 17 w tabeli II w załączniku nr3 do rozporządzenia, oraz wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych niezależnie od zawartości chlorków i siarczanów, z wyłączeniem wskaźników określonych w lp. 16 i 17 w tabeli II w załączniku nr3 do rozporządzenia, mogą być wprowadzane do śródlądowych wód powierzchniowych płynących – jeżeli nie narusza to warunków określonych w §3 rozporządzenia, a sumaryczna zawartość chlorków i siarczanów w tych wodach, wyliczona przy założeniu pełnego wymieszania, nie przekroczy 1 g/l". Zgodnie z §3 rozporządzenia ścieki wprowadzane do wód nie powinny wywoływać w wodach takich zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych , które uniemożliwiłyby prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów wodnych i spełnienie przez wody określonych dla nich wymagań jakościowych związanych z ich użytkowaniem wynikającym z warunków korzystania z wód regionu wodnego.

Oddziaływanie na odbiornik dotyczy również zmian temperaturowych, których skutkiem mogą być potencjalne zmiany w ekosystemach związanych z wodami powierzchniowymi. Stopień zagrożenia zależy głównie od wielkości i czasu trwania zrzutu oraz od wielkości przepływu wód w cieku, czyli od możliwości rozcieńczenia wody geotermalnej. Wpływ zrzutu na odbiornik zależy również od stanu jakości wód powierzchniowych czyli tzw. chłonności odbiornika oraz ewentualnego funkcjonowania ujęcia wody do celów pitnych poniżej punktu zrzutu.

Po spełnieniu w/w standardów istnieje możliwość odprowadzenia odpadowej wody geotermalnej do płynących śródlądowych wód powierzchniowych.

Innym sposobem likwidacji odpadowych wód geotermalnych może być ich wywóz do lokalnych upoważnionych odbiorców jak np.: kopalnia i warzelnia soli, instalacja do składowania ciekłych odpadów w górotworze, itp.

5.3. Odpady wiertnicze / wydobywcze/

Opublikowana 11 kwietnia 2006 r. Dyrektywa 2006/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego oraz zmieniająca dyrektywę 2004/35/WE, jest pierwszą, bezpośrednio skierowaną do branży górniczej dyrektywą, dotyczącą ochrony środowiska.

Celem dyrektywy jest ustalenie minimalnych wymagań dla zapobiegania lub zmniejszania, wszelkich niekorzystnych skutków dla środowiska lub zdrowia, wynikłych z gospodarowania odpadami wytwarzanymi przez przemysł wydobywczy.

Przedmiotem dyrektywy są środki, procedury i wskazówki, w zakresie gospodarowania odpadami wydobywczymi. Wymogi dyrektywy odnoszą się do obiektów unieszkodliwiania odpadów, począwszy od ich planowania aż do zamknięcia, z wyjątkiem wymogów określonych w przepisach szczególnych, dotyczących wyrobisk górniczych.

Dyrektywa 2006/21/WE nie ma zastosowania do odpadów powstałych w procesie wydobycia lub przeróbki, lecz nie związanych bezpośrednio z tymi procesami. Wymienić można przykładowo: smarne oleje odpadowe i zużyte akumulatory.

Obecnie w Unii Europejskiej trwają prace nad nową dyrektywą ramową w sprawie odpadów. Projekt tego aktu prawnego Komisja Europejska przekazała w b.r. do Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej. Parlament Europejski już uchwalił 17 czerwca 2008 r. rezolucję w sprawie projektu nowej dyrektywy ramowej o odpadach. Nowa regulacja prawna ma zastąpić ramową dyrektywę 2006/12/WE z dnia 5.04.2006 r. w sprawie odpadów i uporządkować cały dotychczasowy system wspólnotowych aktów prawnych w zakresie gospodarowania odpadami, w którym często przepisy powtarzają się w różnych dyrektywach, są niespójne i nieprecyzyjne.

Szczególnie ważne są zawarte w projekcie dyrektywy postanowienia dotyczące:
a. zakresu przedmiotowego projektowanej dyrektywy,
b. definicji podstawowych pojęć,
c. rozróżniania operacji odzysku i unieszkodliwiania odpadów,
d. klasyfikacji przedmiotów i substancji jako produktów ubocznych lub surowców wtórnych,
e. zasad gospodarki odpadami niebezpiecznymi,
f. obowiązków podmiotów gospodarujących odpadami, w tym odpadami z górnictwa.

Na uwagę zasługuje wprowadzenie do dyrektywy ramowej definicji "recyklingu". Oznacza on każdą operację odzysku, w trakcie której materiały odpadowe zostaną przetworzone (w procesie produkcyjnym) w produkty, materiały lub substancje o pierwotnym lub innym przeznaczeniu. Do recyklingu zalicza się przetwarzanie materiałów organicznych, ale nie kwalifikuje się odzysku energii, przetwarzania w materiały, które będą używane jako paliwa lub w operacjach wypełniania wyrobisk, wykopów itd.

Odzysk został zdefiniowany jako każda operacja, której zasadniczym celem jest użycie odpadów w celu zastąpienia innych materiałów, które musiałby być użyte dla wypełnienia określonej funkcji, jak też przygotowanie odpadów do wypełniania takiej funkcji w zakładzie lub w szerzej rozumianej gospodarce. Załącznik II Dyrektywy zawiera przykładową (otwartą) listę operacji odzysku.

Zapobieganie zostało zdefiniowane jako środki, które są podejmowane, zanim substancja, materiał lub produkt staną się odpadem, aby zredukować:
a. ilość odpadów, włączając w to ponowne użycie produktów lub wydłużenie czasu życia produktu,
b. negatywne oddziaływanie wytworzonych odpadów na środowisko lub zdrowie ludzi,
c. zawartość substancji niebezpiecznych w materiałach i produktach.

USTAWA z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych stanowi wdrożenie przepisów dyrektywy 2006/21/WE do polskiego prawodawstwa. W sprawach nieuregulowanych odsyła do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, z wyjątkiem rozdziału dotyczącego składowania odpadów. Definiuje jednocześnie w art. 3 ust. 1 odpady wydobywcze jako odpady pochodzące z poszukiwania, rozpoznawania, wydobywania, przeróbki i magazynowania kopalin ze złóż, z wyłączeniem solanek, wód leczniczych i termalnych. Odpady przeróbcze są to odpady wydobywcze w formie stałej lub szlamu pozostające po przeróbce kopalin.

Posiadacz odpadów wydobywczych zgodnie z art. 8, ust 1. ustawy o odpadach wydobywczych jest obowiązany do przedłożenia właściwemu organowi programu gospodarowania odpadami wydobywczymi przed rozpoczęciem działalności związanej z wytwarzaniem lub gospodarowaniem odpadami wydobywczymi.

Cele programu gospodarowania odpadami wydobywczymi według art. 8 ust. 2 ustawy o odpadach wydobywczych:
1. zapobieganie powstawaniu odpadów wydobywczych i ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów wydobywczych oraz ich negatywnego oddziaływania na środowisko,
2. zapewnienie w pierwszej kolejności odzysku odpadów wydobywczych, w tym ponownego ich wykorzystania tam, gdzie jest to uzasadnione z przyczyn technologicznych i ekonomicznych oraz zgodne z przepisami o ochronie środowiska,
3. zapewnienie bezpiecznego unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, w szczególności przez dokonanie na etapie projektowania obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych analizy sposobu gospodarowania nimi i po jego zamknięciu, oraz przez wybór projektu.

4. jeśli inne dokumenty wymagane przepisami prawa geologicznego i górniczego określają cel programu, posiadacz odpadów wydobywczych zamieszcza w programie gospodarowania odpadami wydobywczymi odpowiednią informację.

Zgodnie z art. 11 ustawy o odpadach wydobywczych, posiadacz odpadów wydobywczych jest obowiązany do uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarowania odpadami wydobywczymi. Decyzja zatwierdzającą program gospodarowania odpadami wydobywczymi wydawana jest przez Marszałka Województwa po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie dyrektora okręgowego urzędu górniczego oraz właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

5.3.1 Zasady gospodarki odpadami

Według zasad gospodarowania odpadami zawartych w art.7 ust.2 i 3 obowiązującej ustawy o odpadach, posiadacz odpadów jest obowiązany w pierwszej kolejności do poddania odpadów odzyskowi, a jeżeli z przyczyn technologicznych jest to niemożliwe lub odzysk nie jest uzasadniony z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych to odpady należy unieszkodliwiać w sposób zgodny z wymogami ochrony środowiska.

Składowane mogą być tylko te odpady, których nie udało się odzyskać lub unieszkodliwić w inny sposób. Składowanie jest ostatnim ogniwem w gospodarowaniu odpadami. Art. 51 ustawy o odpadach stanowi, iż organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów może uzależnić wydanie decyzji od przedstawienia przez inwestora ekspertyzy co do braku możliwości odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w sposób inny niż składowanie. Istotne i obowiązkowe ze względów prawnych jest podejmowanie przez wytwórcę odpadów wszelkich działań odzysku wytworzonych odpadów.

Z przepisów ustawy o odpadach wynika, że wszystkie odpady powinny być w końcowym efekcie poddane procesom odzysku lub unieszkodliwiania - co można utożsamiać z zakończeniem zagospodarowania odpadów. O ile celem unieszkodliwiania jest trwała izolacja odpadu od środowiska (albo jego unicestwienie) to odzysk polega na takim jego przekształceniu, aby przestał odpowiadać warunkom określonym w obowiązującej definicji - czyli pozbawienie go cech, które powodowały, że posiadacz substancji lub przedmiotu pozbył się go lub też miał taki zamiar albo obowiązek. Tym samym wszystkie inne legalne czynności podejmowane wobec odpadów muszą być uznane za działania przygotowawcze, etapowe lub w inny sposób związane z odzyskiem albo unieszkodliwianiem odpadów.

Istotę nowoczesnego postępowania z odpadami wyraża popularna zasada 3R.

Zasada 3R /w języku angielskim/ to:
1. Reduce,
2. Reuse,
3. Recycle

Oznacza to proste zasady ekologicznego podejścia do surowców i energii poprzez:
1. redukcję ilości odpadów,
2. ponowne używanie tych, których nie udało się zredukować,
3. przetwarzanie surowców, których nie można użyć ponownie.

Wszystkie reguły 3R są ze sobą ściśle powiązane, istotna jest także ich kolejność. To, czego nie można zredukować, należy użyć ponownie, a w ostateczności poddać recyklingowi.

Recykling można określić w skrócie jako proces, w wyniku którego odpad pozbawiany jest cech odpadu i przekształca się w pełnoużyteczny produkt.

Art. 13 ust. 1 ustawy o odpadach wskazuje dwa główne warunki prowadzenia działań polegających na odzysku lub unieszkodliwianiu odpadów:
- dotrzymanie odpowiednich wymagań dotyczących miejsca ich lokalizacji,
- dotyczących warunków funkcjonowania odpowiednich urządzeń czy instalacji.

Składowanie odpadów jest metodą unieszkodliwiania wymienioną jako procesy D1 i D5 w w/w załączniku nr 6 do ustawy , które powinno odbywać się w instalacjach do tego celu przeznaczonych. Składowisko odpadów jest budowlą, która spełnia kryteria zaliczenia do instalacji. Szczegółowe warunki dotyczące lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamykania składowisk określa rozporządzenie Ministra Środowiska.

Ustawa o odpadach wyróżnia trzy typy składowisk tj:
1. składowiska odpadów obojętnych,
2. składowiska odpadów niebezpiecznych,
3. składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.

5.3.2 Kryteria szkodliwości oraz ilość i skład odpadów wiertniczych

Celem oceny szkodliwości obecnie wytwarzanych odpadów wiertniczych, niezbędna jest ich klasyfikacja obejmująca ich genezę, właściwości, oddziaływanie na środowisko i zdrowie oraz wytwarzane ilości w jednostce odniesienia. Podstawą każdej klasyfikacji są odpowiednio dobrane kryteria o charakterze fizykochemicznym, biologicznym, technologicznym, ekonomicznym np.:
1. pochodzenie,
2. toksyczność,
3. skład fizyczny,
4. skład chemiczny,
5. stan skupienia,
6. zagrożenie dla środowiska,
7. przydatność do odzysku /recyklingu/.

Odpady prawnie klasyfikowane są wg. Rozporządzenia w zależności od źródeł powstawania, potencjalnego stopnia uciążliwości bądź stwarzania zagrożeń dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska oraz oceniane według kryteriów w zakresie składników i właściwości wymienionych w ustawie o odpadach.

Według innych kryteriów szkodliwości odpadów /pozaprawnych/, ze względu na właściwości, a głównie udział frakcji organicznej, można podzielić je na:
1. mineralne, bez substancji organicznej,
2. zawierające znikomą ilość (do 1%) substancji organicznej,
3. organiczno-mineralne, zawierające 5-50% substancji organicznej,
4. organiczne, w których udział substancji organicznej wynosi więcej niż 50%.

Z punktu widzenia ochrony środowiska bardzo ważnym kryterium podziału odpadów jest ich szkodliwość dla środowiska przyrodniczego. Według tej klasyfikacji odpady dzieli się na 3 klasy szkodliwości: odpady niebezpieczne, odpady szkodliwe i odpady uciążliwe.
1. Odpady niebezpieczne - wprowadzone do środowiska nawet w małych ilościach natychmiast powodują jego trwałą degradację; zawierają najczęściej składniki toksyczne, radioaktywne, palne, wybuchowe lub biologicznie czynne.
2. Odpady szkodliwe - wprowadzone do środowiska dopiero w większych ilościach i w wyniku długotrwałego oddziaływania powodują jego degradację.
3. Odpady uciążliwe nie zawierają substancji powodujących procesy degradacji, jednak niekorzystnie wpływają na walory estetyczne środowiska, np. zniekształcają krajobraz.

Bardzo istotnym kryterium szkodliwości odpadów są kryteria dopuszczenia do składowania wynikające z rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz.U. z 2005r.,nr 186, poz.1553 z późn. zmianami), którego najistotniejsze elementy zestawiono poniżej w tabeli 2 i tabeli 3.

Powstające w trakcie wiercenia zwierciny stanowią rozkruszone świdrem fragmenty skał występujących w profilu geologicznym jak np.: gliny, piaski, iły, piaskowce, łupki, wapienie, margle, gezy, opoki, mułowce, iłowce, dolomity itp.

Płuczki wiertnicze używane do wierceń geotermalnych sporządzane są na bazie wody, nie stosuje się obecnie płuczek na bazie węglowodorów. Gęstośc płuczek wynosi przeciętnie od 1,2 do 1,6 Mg/m3 i maksymalnie może sięgać do 2,16 Mg/m3. Zawartość suchej masy w płuczkach wynosi przeciętnie 20-30 % i maksymalnie może sięgać do 73,86 %.

Składniki zawarte w odpadowych płuczkach w zasadniczej części są:
1. naturalnymi minerałami takimi jak bentonit, kreda, baryt,
2. naturalnymi substancjami organicznymi modyfikowanymi chemicznie, którymi są materiały skrobiowe i celulozowe,
3. syntetycznymi związkami organicznymi, np. polimery poliakryloamidowe.
4. nieorganicznymi związkami chemicznymi jak np. sole, zasady.

Odpady te sklasyfikowane są wg. rozporządzenia ws. Katalogu odpadów następująco/tab.4/:
Wskaźnik ilości wytwarzanych odpadów płynnych /płuczek/ wynosi w przedziale od 0,3 do 0,6 m3 na 1 mb odwiertu.
Wskaźnik ilości wytwarzanych odpadów stałych /zwiercin/ wynosi w przedziale od 0,1 do 0,4 m3 na 1 mb odwiertu.

Poniżej przedstawiono przykładowe wyniki badania wymywalności niektórych składników typowych płuczek wiertniczych, sporządzanych na bazie wodnej.

W świetle powyższych wyników badań, płuczki wiertnicze nie kwalifikują się do składowania na żadnym z typów składowisk bez przetworzenia, ze względu na wielokrotne przekroczenia dopuszczalnej zawartości składnika w postaci rozpuszczonego węgla organicznego /DOC/.

5.3.3 Technologia immobilizacji zanieczyszczeń w odpadach wiertniczych

Immobilizacją (z ang. "immobilisation"), często nazywane jest zestalanie i stabilizacja odpadów. Immobilizacja jest jednym ze sposobów fizykochemicznego przekształcenia odpadów, którego celem jest chemiczne przekształcenie odpadu, tak by nie wymywały się z niego substancje szkodliwe występujące w postaci związków rozpuszczalnych, a także zmiana parametrów fizycznych odpadu, aby uzyskać poprawę jego wytrzymałości mechanicznej, zmniejszenie nasiąkliwości, zwiększenie mrozoodporności itp.

W procesach zestalania wykorzystywane są różne dodatki, które łącznie z wodą i odpadami dają produkty, w których zanieczyszczenia są chemicznie izolowane lub w niektórych procesach również chemicznie wiązane i mają zmniejszoną tendencję do wymywania. Dotychczas opracowano wiele procesów zestalania, między innymi z wykorzystaniem cementu, wapna, materiałów termoplastycznych, polimerów, hermetyzacji i zeszkliwiania. Procesy te niekiedy bardzo różnią się między sobą, większość z nich ma zastosowanie do odpadów nieorganicznych.

W najbardziej popularnych procesach stosuje się cement, popioły lotne lub krzemiany, czy też ich kombinacje.

Proces zestalania przy wykorzystaniu cementu posiada następujące zalety:
1. dobre właściwości mechaniczne,
2. mały wzrost objętości.

Wchodzące w skład zestalanych odpadów związki metali ciężkich (tlenki, wodorotlenki, siarczany itd.) oddziaływają w reakcji uwodnienia cementu w trakcie wiązania i twardnienia. Metale zajmują przy tym miejsce w porach matrycy, mogą się też adsorbować na ścianach porów lub łączyć chemicznie w kompleksy ze składnikami masy cementowej.

Odpad przetworzony poprzez immobilizację można wykorzystać jako wypełniacz mineralny do budownictwa przemysłowego i robót inżynieryjnych, a także jako materiały budowlane oraz jako ziemia do rekultywacji.

Zestalanie urobku prowadzone jest według receptur określonych na podstawie badań.

Najczęściej używany jest cement, dodawany w ilościach 5÷10 % wagowo i wymieszany z odpadami w zbiorniku roboczym o pojemności 10÷20 m3 przy użyciu łyżki koparki. Po czasie niezbędnym na wiązanie cementu, zestalony odpad przemieszczany jest na miejsce przeznaczenia.

5.3.4 Technologia odwadniania odpadów

Technologia odwadniania ciekłych odpadów wiertniczych polega na koagulacji fazy stałej przez dodanie i zmieszanie odpowiedniego koagulantu, a następnie rozdzieleniu fazy stałej i ciekłej na prasie filtracyjnej przez wyciskanie pod ciśnieniem.

Proces rozpoczyna się od dodania do zgromadzonej w mieszaczu płuczki wiertniczej odpowiedniego koagulantu w postaci polielektrolitu i wymieszaniu ich ze sobą. Po wymieszaniu z polielektrolitem, skoagulowana płuczka z mieszacza dostaje się do prasy filtracyjnej.

Początkiem cyklu pracy prasy komorowej jest jej zamknięcie, polegające na ściśnięciu płyt filtracyjnych z tkaninami filtracyjnymi przy pomocy głowicy ruchomej, która przejmuje nacisk od tłoka siłownika hydraulicznego. Maksymalna siła ściskająca płyty uzyskiwana jest przy ciśnieniu Pmax =31,5 MPa. Proces filtracji rozpoczyna się od wtłoczenia nadawy /skoagulowanej płuczki wiertniczej/ poprzez główny rurociąg zasilający, umieszczony w głowicy stałej, do przestrzeni międzypłytowych. W przestrzeniach tych następuje osadzanie się części stałych na tkaninach filtracyjnych, co jest w sposób ciągły kontrolowane przez system sterowania, który dostosowuje pracę pomp osadu i polielektrolitu aby uzyskać jak największy stopień odwodnienia placka, natomiast filtrat odprowadzany jest otworami umieszczonymi w płytach filtracyjnych na zewnątrz prasy. Sterowanie procesem filtracji ma zasadniczy wpływ na końcowy efekt odwodnienia osadu. Usunięcie sprasowanego placka następuje przez cofnięcie głowicy ruchomej w tylne położenie, oraz rozsunięcie płyt filtracyjnych, które może odbywać się ręcznie lub automatycznie - sprasowany placek spada do przenośnika ślimakowego, który przenosi go na plac magazynowy do magazynowania na pryzmie. W czasie trwania procesu odwadniania w komorowej prasie filtracyjnej nie jest potrzebna woda technologiczna do bieżącego przemywania (płukania) tkanin filtracyjnych. Tkaniny myte są tylko raz na kilka przeprowadzonych cykli filtracji.

Początkiem pracy prasy taśmowej jest podanie skoagulowanej płuczki na powierzchnię taśmy filtracyjnej, która przesuwając się jest przykrywana drugą taśmą filtracyjną, następnie obydwie taśmy z zawartą miedzy nimi warstwą płuczki przesuwane są pomiędzy kolejnymi wałkami wywierającymi nacisk. W wyniku nacisku oraz sił ścinających oddziałujących poprzez ściskane taśmy na warstwę odwadnianej płuczki i przesuwanie taśm, następuje rozdział płuczki na fazę ciekłą /filtrat/i fazę stałą /placek filtracyjny. Usunięcie sprasowanego placka następuje przez rozchylenie się taśm na końcu procesu i spadanie placka do odpowiedniego przenośnika, który transportuje go na pryzmę. W czasie trwania procesu odwadniania w taśmowej prasie filtracyjnej potrzebna jest woda technologiczna do bieżącego płukania taśm tkanin filtracyjnych.

Technologia ta chroniona jest trzema patentami o nr: P.360793, P.368967, P.368966 /I, J, K/.

Odwadnianie odpadowych płuczek wiertniczych realizowane jest w przewoźnej kontenerowej stacji odwadniania, wyposażonej w odpowiednie urządzenia napędzane energią elektryczną. Wydajność stacji odwadniania zawiera się w przedziale 2÷6 m3 płuczki na godzinę. Odwodniony wypełniacz charakteryzuje się zawartością suchej masy w przedziale od 40 do 60 % i nadaje się w tej postaci do wykorzystania dla celów rekultywacji wyrobiska. Woda /filtrat/ z odwodnionej płuczki jest klarowna, pozbawiona zawiesiny i zawiera ok. 10g chlorków na dm3. Filtrat likwidowany jest przez zrzut do lokalnych oczyszczalni ścieków komunalnych. Otrzymany w wyniku odwodnienia płuczki placek filtracyjny, posiada stężenia substancji zanieczyszczających zależne od składu odwadnianej płuczki.

5.3.5 Składowanie odpadów wiertniczych

Składowanie odpadów to sposób postępowania z odpadami, których nie wykorzystano gospodarczo lub nie unieszkodliwiono w inny sposób. Składowanie odpadów polega na bezpiecznym deponowaniu ich w miejscu specjalnie do tego przeznaczonym - składowisku. Składowisko odpadów to obiekt budowlany zorganizowanego deponowania odpadów zlokalizowany i zaprojektowany zgodnie z przepisami. Składowanie odpadów wiertniczych powinno być traktowane jako metoda uzupełniająca lub jako końcowy element procesu gospodarowania odpadami.

Składowanie odpadów wiertniczych w Polsce realizowane jest na składowisku odpadów wiertniczych we Wronowie, gmina Niechlów, woj. dolnośląskie

6. Wnioski

1. Najbardziej korzystnym z powodów prawno - ekologicznych i ekonomicznych kierunkiem działalności w zakresie gospodarowania odpadami wiertniczymi są procedury odzysku w postaci procesu R5 -Recykling lub regeneracja innych materiałów nieorganicznych.

2. Celem dopuszczenia płuczek wiertniczych do składowania na składowiskach konieczne jest pozbawienie ich postaci ciekłej poprzez odwodnienie lub zestalenie oraz unieszkodliwienie zawartych w nich zanieczyszczeń określanych zawartością wskaźnika "rozpuszczony węgiel organiczny" i zasolenie za pomocą technologii immobilizacji.

3. Płuczki wiertnicze sporządzane na bazie wody mogą być obciążone np. barytem, który wymieniony jest pod pozycją C15 - związki baru z wyjątkiem siarczanu baru, załącznika nr 3 do ustawy /13/, tzn. jego obecność w płuczce nie czyni jej odpadem niebezpiecznym.

4. W niektórych przypadkach płuczki na bazie wody zawierają podwyższone zawartości substancji ropopochodnych, pochodzące oleju napędowego dodawanego w celu uwolnienia przechwyconego w odwiercie przewodu wiertniczego. Płuczki te zgodnie z katalogiem odpadów zaliczane są do odpadów niebezpiecznych.

5. Oceniając szkodliwość płuczek bez ich przetworzenia, pod względem spełnienia kryterów dopuszczenia do składowania należy stwierdzić, że mogą się nie mieścić w dopuszczalnych wartościach dla wskaźników takich jak: Chlorki, Siarczany, Rozpuszczony węgiel organiczny (DOC, Stałe związki rozpuszczone (TDS) i przekraczć parametry dodatkowe wg. załącznika nr 4 do Rozporządzenia.

Literatura

A. Gonet A, Macnar K, Stryczek S.: Dewatering and neutralization of waste drilling muds. Mineralogia – Special Papers. MECC'08: 4th Mid-European Clay Conference 2008: Zakopane. Abstracts: Wydawnictwo Naukowe ,,Akapit", Kraków 2008.

B. Garbarz E., Gazda S.: Kompleksowa oferta techniczna wykonania otworów geotermalnych na podstawie realizacji projektów wierceń geotermalnych na Podhalu i w Basenie Koszyc, Konferencja nt. Perspektywy poszukiwań w obszarach występowania wód geotermalnych, Krosno-Bóbrka 2001

C. Gonet A., Stryczek S., Pinka J., Woliński J.: Drilling a geothermal well GTD-1 in Slovakia, Transactions of the Universities of Kosice 1999

D. GONET A., STRYCZEK S., ŚLIWA T., Kruczak J., Woliński J.: Specificity of geothermal drilling based on Oil and Gas Exploration Company Jasło activities. Annual of the Universtity of Mining and Geology “St. Ivan Rilski" – Sofia. 50 [Fiftieth] years University of Mining and Geology “St. Ivan Rilski" (1953–2003) : Jubilee international scientific session / Sofia : Publishing House “St. Ivan Rilski", 2003.

E. Macnar K.: Unieszkodliwianie płuczek i innych odpadów wiertniczych. Materiały XVI Międzynarodowej konferencji naukowo- technicznej AGH, Wydział Wiertnictwa Nafty i Gazu " Nowe metody i technologie w geologii naftowej, wiertnictwie, eksploatacji otworowej i gazownictwie". Krynica 2005.

F. Macnar K.: Wybrane zagadnienia ochrony środowiska w wiertnictwie. Miesięcznik WUG – Bezpieczeństwo pracy i ochrona środowiska w górnictwie, nr 2/98. Katowice 1998.

G. Macnar K.: Ekologiczne wykorzystanie odpadów wiertniczych do rekultywacji wyrobiska w Tarnogrodzie. Miesięcznik Stowarzyszenia Naukowo- Technicznego Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego i Gazowniczego - Wiadomości Naftowe i Gazownicze nr 10(90). Kraków 2005.

H. Macnar K.: Sposób odwadniania odpadowej płuczki wiertniczej. Patent U.P. RP nr P.360793.

I. Macnar K.: Sposób odwadniania płuczki wiertniczej. Patent U.P. RP nr P.368967.

J. Macnar K.: Sposób koagulacji płuczki wiertniczej. Patent U.P. RP nr P.368966.

K. Dokumentacje udostępnione przez Poszukiwania Nafty i Gazu Jasło Sp. z o.o.

L. Strony: http://rafekologia.rze.pl/, http://eko-top.nazwa.pl/, http://www.europarl.europa.eu/.

7. Przepisy prawne związane z ochroną środowiska

7.1. Dyrektywy Parlamentu i Rady UE

1.
Dyrektywa Rady 92/43/EEC z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, zmieniona Dyrektywą 97/62/EEC.

2. Dyrektywa Rady 79/409/EEC z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dziko żyjących ptaków.

3. Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne.

4. Dyrektywa Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 r. zmieniająca dyrektywę 85/337/EWG w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne.

5. Dyrektywa 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca Dyrektywę Rady 90/313/EWG.

6. DYREKTYWA 97/68/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADYz dnia 16 grudnia 1997 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do środków dotyczących ograniczenia emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych z silników spalinowych montowanych w maszynach samojezdnych nieporuszających się po drogach / Dyrektywa Spalinowa/.

7. Dyrektywa 2000/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2000r. o zbliżaniu przepisów prawa Państw Członkowskich dotyczących emisji hałasu do otoczenia przez urządzenia używane na zewnątrz pomieszczeń i Dyrektywa 2005/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 14 grudnia 2005 r. zmieniająca niektóre postanowienia dotychczasowej dyrektywy 2000/14/WE /Dyrektywa hałasowa/.

8. DYREKTYWA 2006/12/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów.

9. Dyrektywa 2006/21/WE w sprawie gospodarowania odpadami z przemysłu wydobywczego.

7.2. Ustawy Sejmu RP

1. Ustawa z dnia 28 października 2002r o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. z 2002r Nr 199 poz. 1671 , ze zm. w Dz. U. z 2005 r. Nr 141, poz. 1184).

2. USTAWA z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62. poz. 628 z późniejszymi zmianami).

3. USTAWA z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych /Dz. U. z 1995 r. Nr 16, poz. 78 wraz z późniejszymi zmianami/.

4. USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 wraz z późniejszymi zmianami).

5. USTAWA z dnia 28 września 1991 r o lasach /Dz. U. z 1991 r. Nr 101, poz. 444, wraz z późniejszymi zmianami /.

6. USTAWA z dnia 27 marca 2003 r o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z późniejszymi zmianami).

7. USTAWA z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu porządku i czystości w gminach (Dz. U. Nr 132, poz. 622).

8. USTAWA z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100. poz. 1085).

9. USTAWA z dnia 7 lipca 1994 Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89, poz. 414 z późniejszymi zmianami ).

10. USTAWA z dnia 4 lutego 1994r – Prawo geologiczne i górnicze ( Dz. U. z 1994r. Nr.27, poz. 96 wraz z późniejszymi zmianami).

11. USTAWA z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami ).

12. USTAWA z dnia 18 lipca 2001 r.– Prawo wodne ( Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późniejszymi zmianami).

13. USTAWA z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U.2007.75.493).

14. USTAWA z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (tekst pierwotny: Dz. U. 2002 r. Nr 166 poz. 1360, tekst jednolity: Dz. U. 2004 r. Nr 204 poz. 2087).

15. USTAWA z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. z 2002 r., nr 169poz.1386).

16. USTAWA z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych /Dz. U. Nr 138, poz. 865/.

17. USTAWA z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko /Dz.U.z 2008 r., nr 199, poz.1227/.

7.3. Rozporządzenia Rządu RP

1. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826).

2. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. nr 263, poz. 2202).

3. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie wprowadzania do powietrza substancji zanieczyszczających z procesów technologicznych i operacji technicznych. (Dz. U. Nr 87, poz. 957).

4. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów / Dz.U. Nr 112, poz. 1206/.

5. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi /Dz. U. Nr 165, poz. 1359/.

6. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U. 2002 nr 87 poz. 796).

7. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2003 r. Nr 1, poz. 12).

8. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 21 lipca 2004 roku w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz.U. z 2004 r. Nr 229, poz.2313).

9. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 26 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów dla danych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz. U. z 2001 r. Nr 130 poz. 1456).

10. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko(Dz.U. z 2004, nr 257, poz. 2573 z późniejszymi zmianami).

11. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI i PRACY z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz.U. z 2005r.,nr 186, poz.1553 z późn. zmianami).

12. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów /Dz.U. z 2002r. , nr 220, poz.1858/.

13. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 13 maja 2004 r. w sprawie warunków, w których uznaje się, że odpady nie są niebezpieczne /Dz. U. 2004 r., Nr 128, poz. 1347/.

14. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów / Dz. U. 2003 nr. 192, poz. 1883/.

15. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów / Dz. U. Nr 61 poz.549/.

16. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 22 sierpnia 2007 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów na składowiska podziemne / Dz.U. z 2007r., nr 163, poz.1156/.
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

SŁOWA KLUCZOWE I ALERTY

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Zagadnienia ochrony środowiska związane z wierceniami geotermalnymi

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!